नव सृजन: नागार्जुन के साहित्य की प्रासंगिकता

नव सृजन: नागार्जुन के साहित्य की प्रासंगिकता

नागार्जुन के साहित्य की प्रासंगिकता

         

वर्ष २०११ कई विषिष्ट साहित्यकरों की जन्म शताब्दी वर्ष के रूप में याद किया गया । पूरे देश में विभिन्न संगोष्ठियों एवं सभाओं का आयोजन किया गया । इसी क्रम में अरुणाचल प्रदेश के एक मात्र विश्वविद्यालय, राजीव गांधी विश्वविद्यालय में २० व २१  अक्टूबर को २०११ को नागार्जुन के साहित्य की प्रासंगिकता पर दो दिवसीय राष्ट्रीय संगोष्ठी का आयोजन किया गया । संगोष्ठी सफल रही और अपने निर्धारित लक्ष्य तक पहुँचने में कामयाब रही । इसका श्रेय राजीव गांधी विश्वविद्यालय के हिन्दी विभाग के सभी मानद सदस्यों को जाता है । विभाग के विभागाध्यक्ष डॉ० श्याम शंकर सिंह ने सफल व्यवस्थापक का कार्य संपन्न किया और संगोष्ठी का सफल संचालन विभाग की सहायक प्राध्यापिका डॉ० जमुना बीनी ने किया । इस संगोष्ठी में भाग लेने के लिए देश भर के हिन्दी साहित्य के विद्वानों ने भाग लिया । संगोष्ठी के मुख्य अतिथि के पद को सुशोभित करने के लिए राजीव गांधी विश्वविद्यालय के अरुणाचल प्रदेश जनजाति अध्ययन विभाग के निदेशक प्रो० टी० मिबांग उपस्थित थे । सम्मानित अतिथि के रूप में इलाहाबाद से पधारे भाषा संगम के महासचिव डॉ० एम०गोविन्दराजन ने भाग लिया । दो दिन की संगोष्ठी में बाबा नागार्जुन के काव्य एवं कथा के उपर चर्चा एवं परिचर्चा चली एवं उनके साहित्य की प्रासंगिकता से जुड़े पहलुओं पर विचार किया गया । इस संगोष्ठी में एक अभूतपूर्व अनुभव यह हुआ कि इसमें असम और अरुणाचल प्रदेश के हिन्दी भाषा के प्रतिनिधियों ने भाग लिया । पूर्वोत्तर भारत जो हिन्दीतर क्षेत्र माना जाता है, यहाँ का हिन्दी प्रेम देखते ही बनता था । संगोष्ठी के प्रथम दिन बाबा नागार्जुन के काव्य के उपर पत्र प्रस्तुत किए गए ।अन्य माननीय अतिथियों में प्रो०कालीचरन सनेही ,प्रोफ़ेसर हिन्दी विभाग ,लखनऊ विश्वविद्यालय , डॉ०धर्मदेव तिवारी शिलांग से साथ ही अन्य गणमान्य अतिथिगण उपस्थित थे । संगोष्ठी का प्रथम दिन बाबा नागार्जुन के काव्य को समर्पित था । दूसरा दिन गद्य को समर्पित था । जिसमें सबसे उपर ’रतिनाथ की चाची’ मिथिलांचल की समस्या ,उपन्यास में यथार्थ और व्यंग्य पर विषद चर्चा प्रस्तुत की गई । डॉ० विजय लक्ष्मी ने ’नागार्जुन के उपन्यास में स्त्री विमर्श की भूमिका’ पारो, कुम्भीपाक और चंपा के संदर्भ में । श्री दिनेश साहू ने नागार्जुन के उपन्यासों का सारांश रतिनाथ की चाची, बरुन के बेटे और उग्र तारा के संदर्भ में । डॉ०जमुना बीनी ने नागार्जुन का कथा साहित्य दुःमोचन के संदर्भ में । श्री चन्द्रशेखर चौबे ने नागार्जुन के निबंध में विषय वैविध्य और सामाजिक पक्षधरता पर पत्र प्रस्तुत किया । असम की डॉ० जोनाली बरुआ ने नागार्जुन के निबंध में नवचेतना तथा डॉ० मंजुमणि सैकिया ने नागार्जुन और उनकी कविता शीर्षक पर अपने विचार प्रस्तुत किए । दूसरे दिन के अंत में सभी प्रतिभागियों को प्रमाणपत्र वितरित किया गया और संगोष्ठी का सफल समापन किया गया ।

UÉeÉÏuÉ aÉÉÇkÉÏ ÌuɵÉÌuɱÉsÉrÉ,SÉåDqÉÑZÉ(AÂhÉÉcÉsÉ mÉëSåzÉ)

SÉå ÌSuÉxÉÏrÉ UɹíÏrÉ xÉåÍqÉlÉÉU

ÌSlÉÉÇMü: 20 uÉ 21 AYOÕûoÉU 2011

ÌuÉwÉrÉ - lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ Måü xÉÉÌWûirÉ MüÐ mÉëÉxÉÇÌaÉMüiÉÉ

mÉëxiÉÑiÉMüiÉÉï

SÏmÉMü (xlÉÉiÉMüÉå¨ÉU ÌSlSÏ ÍzɤÉMü)

MåülSìÏrÉ ÌuɱÉsÉrÉ ¢üqÉÉÇMü 1,DOûÉlÉaÉU

AÂhÉÉcÉsÉ mÉëSåzÉ

  

            AÇiÉWûÏlÉ xÉÄTüU Måü rÉɧÉÏ

qÉæÍjÉsÉÏ xÉÉÌWûirÉ qÉåÇ rÉɧÉÏ lÉÉqÉ xÉå ÌuÉZrÉÉiÉ oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ MüÐ eÉlqÉ zÉiÉÏ cÉsÉ UWûÏ Wæû | mÉÔUå xÉÉæ uÉwÉï WûÉå cÉÑMåüû WæÇû ElÉMåü eÉlqÉ MüÉå sÉåÌMülÉ lÉ MåüuÉsÉ ÌWûlSÏ xÉÉÌWûirÉ oÉÎsMü qÉæÍjÉsÉÏ , xÉÇxM×üiÉ AÉæU oÉÉÇasÉÉ xÉÉÌWûirÉ qÉåÇ ElÉMüÉ lÉÉqÉ xÉÌSrÉÉåÇxÉÌSrÉÉå iÉMü cÉsÉiÉÉ UWåûaÉÉ | qÉÉð-oÉÉmÉ MüÐ mÉWûsÉÏ xÉliÉÉlÉ WûÉålÉå Måü MüÉUhÉ aÉÉðuÉ MüÐ MüWûÉuÉiÉÉåÇ Måü AlÉÑxÉÉU rÉå PûaÉlÉå AÉL WæÇû CxÉÍsÉL ClÉMüÉ lÉÉqÉ PMçüMülÉ UZÉ ÌSrÉÉ aÉrÉÉ AÉæU qÉÔsÉ lÉÉqÉ uÉæ±lÉÉjÉ ÍqÉ´É | mÉU ÌMüxÉå mÉiÉÉ jÉÉ ÌMü rÉWûÏ PûaaÉlÉ LMü ÌSlÉ eÉlÉ-AÉÇSÉåsÉlÉ MüÉ qÉWûÉlÉ MüÌuÉ oÉlÉåaÉÉ AÉæU uÉæ±lÉÉjÉ ÍqÉ´É, rÉɧÉÏ xÉå WûÉåiÉå WÒûL lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ iÉMü mÉWÒðûcÉ eÉÉLaÉÉ | oÉWÒûqÉÑZÉÏ mÉëÌiÉpÉÉ Måü kÉlÉÏ oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ LMü eÉlÉ MüÌuÉ , eÉlÉmÉS Måü MüÌuÉ iÉjÉÉ sÉåZÉMü Måü ÃmÉ qÉåÇ WûqÉÉUå xÉÉqÉlÉå EmÉÎxjÉiÉ WûÉåiÉå WæÇû | AmÉlÉå AÇÌiÉqÉ xÉqÉrÉ iÉMü uÉå AoÉÉkrÉÃmÉ xÉå ÍsÉZÉiÉå UWåû | ElÉMüÐ uÉÉÍhÉrÉÉåÇ iÉjÉÉ UcÉlÉÉAÉåÇ xÉå rÉWû iÉÌlÉMü pÉÏ mÉëiÉÏiÉ lÉWûÏÇ WûÉåiÉÉ ÌMü uÉå MüWûÏÇ pÉÏ MüpÉÏ pÉÏ ÌlÉUÉxÉ rÉÉ WûiÉÉzÉ WÒûL WûÉåÇ AÉæU lÉ WûÏÇ AmÉlÉÏ ÎÄeÉÇSaÉÏ LuÉÇ EqÉë xÉå MüpÉÏ jÉMüÉuÉOû qÉWûxÉÑxÉ ÌMüL | LMü oÉÉU MüÐ oÉÉiÉ Wæû , uÉå MüÉåsÉMüÉiÉÉ qÉåÇ ÌMüxÉÏ SÒMüÉlÉ mÉU mÉÉlÉ ZÉÉlÉå Måü ÍsÉL ÂMåü | uÉWûÉð ElWûÉåÇlÉå SÉå oÉÔÄRåû urÉÌ£ürÉÉåÇ MüÉå oÉÉiÉ MüUiÉå xÉÑlÉÉ ÌMü oÉÑÄRûÉmÉÉ oÉWÒûiÉ Mü¹SÉrÉMü WûÉåiÉÉ Wæû | oÉÉoÉÉ xÉå UWûÉ lÉ aÉrÉÉ | mÉÉlÉ ZÉÉlÉå Måü oÉÉS iÉÑUÇiÉ ClWûÉålÉå ElÉMüÉ ÌuÉUÉåkÉ ÌMürÉÉ AÉæU MüWûÉ ÌMü rÉWû oÉÉiÉ ÌoÉsMÑüsÉ aÉsÉiÉ Wæû ÌMü oÉÑÄRûÉmÉÉ MüÉOåû lÉWûÏÇ MüOûiÉÉ | oÉÑÄRûÉmÉå MüÉ AmÉlÉÉ AsÉaÉ WûÏ AÉlÉÇS WûÉåiÉÉ Wæû oÉxÉ ExÉå eÉÏlÉå MüÉ iÉUÏMüÉ AÉlÉÉ cÉÉÌWûL AÉæU ExÉå aÉÑeÉÉUlÉå MüÐ MüsÉÉ WûÉålÉÏ cÉÉÌWûL | ClÉ oÉÉiÉÉåÇ xÉå mÉiÉÉ sÉaÉiÉÉ Wæû ÌMü oÉÉoÉÉ MüÉå ÎÄeÉÇSaÉÏ MüÉ UWûxrÉ mÉiÉÉ jÉÉ , rÉWûÏ MüÉUhÉ jÉÉ ÌMü uÉå UÉåÄeÉÉlÉÉ RåûUÉåÇ ÍcÉ̐ûrÉÉð ÍsÉZÉiÉå jÉå eÉÉå zÉÉrÉS ElÉMåü ÎÄeÉÇSaÉÏ MüÉ LMü ÌWûxxÉÉ jÉÉ |

oÉÉoÉÉ lÉå MüÌuÉiÉÉ ,EmÉlrÉÉxÉ , MüWûÉlÉÏ , ÌlÉoÉÇkÉ LuÉÇ oÉÉsÉ xÉÉÌWûirÉ xÉpÉÏ mÉU AmÉlÉÏ sÉåZÉlÉÏ MüÉ eÉÉSÕ ÌoÉZÉåUÉ Wæû | xÉÉjÉ WûÏ ÌWûlSÏ , xÉÇxM×üiÉ , qÉæÍjÉsÉÏ LuÉÇ oÉÉÇasÉÉ AÉÌS pÉÉwÉÉAÉåÇ MüÉ eÉæxÉå ElWåÇû xÉWûeÉ ¥ÉÉlÉ jÉÉ | mÉëÍxÉ® AÉsÉÉåcÉMü QäûÉ. lÉÉqÉoÉU ÍxÉÇWû lÉå ElWåÇû AÉqÉ eÉlÉiÉÉ MüÐ AÉiqÉÉ MüÐ AÉuÉÉÄeÉ MüWûÉ Wæû , iÉÉå mÉëÉå. qÉælÉåeÉU mÉÉhQåû lÉå ElÉMüÐ MüÌuÉiÉÉ MüÉå eÉlÉ-AÇSÉåsÉlÉ MüÐ MüÌuÉiÉÉ MüWûMüU ÌuÉpÉÔÌwÉiÉ ÌMürÉÉ Wæû | rÉWû A¤ÉUzÉÈ xÉirÉ Wæû ÌMü oÉÉoÉÉ lÉå AmÉlÉÏ sÉåZÉlÉÏ xÉÉkÉÉUhÉ xÉå xÉÉkÉÉUhÉ ÌuÉwÉrÉ mÉU iÉjÉÉ aÉqpÉÏU xÉå aÉqpÉÏU ÌuÉwÉrÉ mÉU SÉæÄQûÉD Wæû | QäûÉ. lÉÉqÉoÉU ÍxÉÇWû Måü AlÉÑxÉÉU oÉÉoÉÉ lÉå LåxÉå oÉWÒûiÉ xÉå ÌuÉwÉrÉÉåÇ mÉU MüÌuÉiÉÉ ÍsÉZÉÉ Wæû eÉÉå mÉëÉrÉÈ MüÌuÉiÉÉ MüÉ ÌuÉwÉrÉ WûÏ lÉWûÏÇ WûÉåiÉå jÉå mÉU ElÉMüÐ AÍpÉurÉÌ£ü Måü mÉëiÉÏMü AÉæU ÌoÉqoÉ AirÉÍkÉMü xÉÑlSU AÉæU qÉlÉÉåWûU WûÉåiÉå jÉå | qÉxÉsÉlÉ MüOûWûsÉ mÉU ElWûÉåÇlÉå MüÌuÉiÉÉ ÍsÉZÉÏ – ‘AWû MæüxÉÉ qÉWûqÉWû MüU UWûÉ Wæû MüOûWûsÉ , cÉÉUÉå ZÉÉlÉå ÍcÉ¨É mÉÄQûÉ Wæû MüOûWûsÉ’ iÉÉå SÕxÉUÏ AÉåU – ‘pÉÉUiÉ qÉÉiÉÉ Måü aÉÉsÉÉåÇ mÉU MüxÉMüU mÉÄQû iÉqÉÉcÉÉ Wæû | UÉqÉUÉerÉ qÉåÇ AoÉMüÐ UÉuÉhÉ lÉÇaÉÉ WûÉåMüU lÉÉcÉÉ Wæû’ MüWûMüU SåzÉ MüÐ aÉqpÉÏU ÎxjÉÌiÉ mÉU MüUÉUÉ urÉÇarÉ MüUiÉå WæÇû | xÉirÉ AÉæU xÉÉÌWûirÉ MüÐ ZÉÉåeÉ Måü ÍsÉL uÉå SÕU-SÕU iÉMü aÉL ÎeÉxÉlÉå ElWåÇû rÉɧÉÏ oÉlÉÉ ÌSrÉÉ | UÉWÒûsÉ xÉÉÇxM×üirÉÉrÉlÉ MüÉ ‘xÉÇrÉÑ£ü ÌlÉMüÉrÉ’ MüÉ AlÉÑuÉÉS mÉÄRûMüU mÉÉÍsÉ pÉÉwÉÉ qÉåÇ ÍsÉZÉÉ ExÉMüÉ qÉÔsÉ aÉëÇjÉ mÉÄRûlÉå MüÐ iÉÏoÉëû CcNûÉ ElWåÇû ´ÉÏsÉÇMüÉ iÉMü ZÉÏÇcÉMüU sÉå aÉD , eÉWûÉð mÉU ElWûÉåÇlÉå ZÉÑS mÉÉsÉÏ pÉÉwÉÉ oÉÉæ® ÍpɤÉÑAÉåÇ xÉå xÉÏZÉÉ AÉæU ElWåÇû xÉÇxM×üiÉ ÍxÉZÉÉrÉÉ | uÉWûÏÇ mÉU ElWûÉåÇlÉå ÌuÉÍkÉuÉiÉ oÉÉæ® kÉqÉï MüÐ SϤÉÉ sÉÏ iÉjÉÉ AmÉlÉÉ lÉÉqÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ UZÉÉ | ExÉMåü oÉÉS oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ lÉå SåzÉ-ÌuÉSåzÉ pÉëqÉhÉ ÌMürÉÉ | ClÉMüÐ MüÌuÉiÉÉAÉåÇ Måü xÉÉjÉ-xÉÉjÉ MüWûÉÌlÉrÉÉåÇ iÉjÉÉ EmÉlrÉÉxÉÉåÇ qÉåÇ pÉÏ SÍsÉiÉÉåÇ MüÐ AÉuÉÉÄeÉ , eÉlÉiÉÉ MüÐ pÉÉwÉÉ , eÉlÉmÉS MüÐ AÉuÉÉÄeÉ AÉæU sÉÉåMü urÉuÉWûÉU AÉÌS SåZÉlÉå MüÉå ÍqÉsÉ eÉÉiÉå WæÇû | CiÉlÉÉ WûÏ lÉWûÏÇ oÉÉoÉÉ Måü xÉÉqÉlÉå eÉÉå pÉÏ mÉÄQûÉ uÉWûÏ ClÉMüÐ MüÌuÉiÉÉ , MüWûÉlÉÏ AÉæU EmÉlrÉÉxÉ MüÉ mÉÉ§É oÉlÉÉ ; cÉÉWåû uÉWû oÉÉoÉÉ oÉOåûUxÉlÉÉjÉ WûÉå , cÉWåû UÌiÉlÉÉjÉ MüÐ cÉÉcÉÏ , AÂhÉ Måü oÉåOåû AÉæU cÉÉWåû oÉsÉcÉlÉqÉÉ | oÉÉæ® iÉjÉÉ qÉYxÉïuÉÉS xÉå mÉëpÉÉÌuÉiÉ ClÉMüÐ MüÉurÉ-UcÉlÉÉ MüÉ uÉhrÉï-ÌuÉwÉrÉ mÉëM×üÌiÉ mÉëhÉrÉ, xÉÉqÉÉÎeÉMü eÉÏuÉlÉ MüÐ ÌuÉwÉqÉiÉÉ , UÉeÉlÉæÌiÉMü AurÉuÉxjÉÉ , AÉÍjÉïMü AxÉqÉÉlÉiÉÉ, zÉÉåwÉhÉ , EimÉÏÄQûlÉ iÉjÉÉ kÉqÉÉïÇkÉiÉÉ Måü xÉÉjÉ-xÉÉjÉ eÉÏuÉlÉ Måü aÉWûUå rÉjÉÉjÉï xÉå xÉÇoÉÎlkÉiÉ Wæ | ClÉMüÐ MüÌuÉiÉÉAÉåÇ MüÉ AÉkÉÉU xÉÉÇMåüÌiÉMü Wæû eÉÉå UÉ·íÏrÉiÉÉ, rÉÑaÉÏlÉ ÌuÉwÉqÉiÉÉ MüÐ AÍpÉurÉÇeÉlÉÉ , AÉxjÉÉ AÉæU xÉÇMüsmÉÌlɸÉ, urÉÇarÉzÉÏsÉiÉÉ AÉæU eÉÉaÉUhÉ Måü xuÉU mÉU AÉkÉÉËUiÉ WæûÇ | ClÉMüÐ MüÌuÉiÉÉLÆ AÉqÉ eÉlÉiÉÉ MüÐ pÉÉwÉÉ oÉÉåsÉiÉÏ WæÇû, ÎeÉxÉqÉå MüoÉÏU MüÐ urÉÇarÉzÉÏsÉiÉÉ iÉjÉÉ ÌlÉUÉsÉÉ MüÉ AYZÉÄQûmÉlÉ ÍqÉsÉiÉÉ Wæû | oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ eÉlÉiÉÉ MüÐ pÉÉwÉÉ oÉÉåsÉiÉå WæÇû AÉæU eÉlÉiÉÉ Måü xÉuÉÉsÉÉåÇ MüÉ ÄeÉuÉÉoÉ SåiÉå WæÇ-

ûeÉlÉiÉÉ qÉÑfÉxÉå mÉÔNû UWûÏ Wæû YrÉÉ oÉiÉsÉÉFÆ |

eÉlÉMüÌuÉ WÕðû qÉæÇ xÉÉÄTü MüWÕðûaÉÉ YrÉÉåÇ WûMüsÉÉFÆ |

CxÉÏ mÉëMüÉU cÉÑlÉÉuÉ Måü SØzrÉ SåÎZÉL-

xuÉåiÉ zrÉÉqÉ UiÉlÉÉU AÆÎZÉrÉÉ ÌlÉWûÉU Måü |

AÉL WæÇû ÌSssÉÏ xÉå LMü ÌOûMüOû qÉÉU Måü |

ÎZÉsÉå WæÇû SÉðiÉ erÉÉæÇ SÉlÉå AlÉÉU Måü |

AÉL ÌSlÉ oÉWûÉU Måü |

oÉÉoÉÉ oÉÄQûÏ WûÏ ÌlÉQûUiÉÉ xÉå oÉÑUÉCrÉÉåÇ MüÉ ZÉhQûlÉ MüUiÉå jÉå cÉÉWåû uÉå UÉeÉlÉæÌiÉMü WûÉå cÉÉWåû xÉÉqÉÉÎeÉMü rÉÉ AÉÍjÉïMü | ÌuÉlÉÉåuÉÉ pÉÉuÉå Måü pÉÔSÉlÉ AÉÇSÉåsÉlÉ Måü oÉÉUå qÉåÇ ElWûÉåÇlÉå ÍsÉZÉÉ-

‘FxÉU oÉÇeÉU AÉæL zÉqÉxÉÉlÉ ,

xÉÇiÉ ÌoÉlÉÉåuÉÉ mÉÉuÉæ SÉlÉ ,

WûU aÉÇaÉå ...WûU aÉÇaÉå |

xÉlÉ 1930 qÉåÇ 18 uÉwÉï MüÐ EqÉë qÉåÇ SUpÉÇaÉÉ xÉå mÉëMüÉÍzÉiÉ ÍqÉÍjÉsÉÉ mȨ́ÉMüÉ qÉåÇ rÉɧÉÏ lÉÉqÉ xÉå mÉWûsÉÏ qÉæÍjÉsÉÏ MüÌuÉiÉÉ ‘UÉqÉ Måü mÉëÌiÉ’ mÉëMüÉÍzÉiÉ WÒûD jÉÏ | iÉoÉ xÉå sÉåMüU oÉÉoÉÉ MüÐ sÉåZÉlÉÏ sÉaÉÉiÉÉU 1998 iÉMü cÉsÉiÉÏ UWûÏ | MüÌuÉiÉÉ MüÐ EmÉrÉÉåÌaÉiÉÉ Måü xÉÇoÉÇkÉ qÉåÇ ElWûÉåÇlÉå MüWûÉ jÉÉ -“sÉÉåaÉ MüWûiÉå WæÇû ÌMü MüÌuÉiÉÉ MüÉ qÉWû¨uÉ MüqÉ WûÉå UWûÉ Wæû , MüÌuÉiÉÉ sÉÉåaÉ xÉÑlÉiÉå lÉWûÏÇ WæÇû, sÉåÌMülÉ MüpÉÏ pÉÏ MüÌuÉiÉÉ MüÉ qÉWû¨uÉ MüqÉ lÉWûÏÇ WûÉåaÉÉ zÉiÉï rÉWû Wæû ÌMü MüÌuÉiÉÉ MüÉå sÉÉåaÉÉåÇ iÉMü mÉWÕðûcÉÉrÉÉ MæüxÉå eÉÉrÉ ! AÉæU CxÉMüÉ LMü xÉzÉ£ü qÉÉkrÉqÉ Wæû MüÌuÉiÉÉ MüÉ qÉÇcÉlÉ | rÉÌS MüÌuÉiÉÉ MüÉ xÉTüsÉ qÉÇcÉlÉ ÌMürÉÉ eÉÉrÉ iÉÉå MüÌuÉiÉÉ eÉlÉ-eÉlÉ iÉMü xÉTüsÉiÉÉmÉÔuÉïMü mÉWÒðûcÉ xÉMüiÉÏ Wæû AÉæU CxÉMüÐ EmÉrÉÉåÌaÉiÉÉ oÉlÉÏ UWû xÉMüiÉÏ Wæû | MüÉåD ÄeÉÃUÏ lÉWûÏÇ ÌMü MüÌuÉ xuÉrÉÇ AmÉlÉÏ MüÌuÉiÉÉ mÉÄRåû | ÎeÉxÉMüÉ aÉsÉÉ PûÏMü lÉ WûÉå ExÉMüÐ iÉUÄTü xÉå MüÉåD SÕxÉUÉ MüÌuÉiÉÉ mÉÄRû xÉMüiÉÉ Wæû |” MüÌuÉiÉÉAÉåÇ Måü qÉÉkrÉqÉ xÉå xÉUsÉ pÉÉwÉÉ qÉåÇ ÌMüxÉÏ pÉÏ MÑüurÉuÉxjÉÉ mÉU mÉëWûÉU MüUlÉÉ iÉÉå oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ MüÉ LMü AsÉaÉ WûÏ aÉÑhÉ jÉÉ | ‘xuÉSåzÉÏ zÉÉxÉMü’ LMü LåxÉÏ MüÌuÉiÉÉ Wæû ÎeÉxÉqÉåÇ pÉë¹ lÉåiÉÉAÉåÇ xÉå sÉåMüU pÉë¹ AÍkÉMüÉËUrÉÉåÇ mÉU eÉqÉMüU mÉëWûÉU ÌMürÉÉ Wæû AÉæU AÉqÉ eÉlÉiÉÉ MüÐ mÉÏÄQûÉ MüÉå pÉÏ oÉÄQûÏ WûÏ xÉUsÉiÉÉ xÉå SzÉÉïrÉÉ aÉrÉÉ Wæû AÉæU MüÌuÉiÉÉ Måü AÇiÉ qÉåÇ iÉÉå uÉå MüD xÉuÉÉsÉ NûÉåÄQû eÉÉiÉå WæÇû-

oÉÉiÉ  oÉlÉÉAÉå

MüUÉå oÉWûÉlÉå,aÉmmÉå qÉÉUÉå

sÉÉå eÉÇpÉÉCrÉÉð

iÉÉÄeÉÉ- iÉÉÄeÉÉ qÉÉsÉ EÄQûÉAÉå

cÉÉðSÏ MüÉ qÉÑðWû, MÇücÉlÉ MüÐ Wæû eÉÏpÉ iÉÑqWûÉUÏ

cÉUhÉ iÉÑqWûÉUå aÉaÉlÉ ÌuÉWûÉUÏ

-----------

AÉqÉÉåÇ MüÐ aÉÑPûÍsÉrÉÉð cÉÔUMüU

pÉ—ûÏ MüÐ xÉÉåÇkÉÏ ÍqÉ–ûÏ qÉåÇ ExÉ cÉÔUlÉ MüÉå xÉÉlÉ -xÉÔlÉMüU

ZÉÉ sÉåiÉå WæÇû sÉÉåaÉ

---------

bÉU-oÉÉWûU pÉU aÉrÉÉ iÉÑqWûÉUÉ

U¨ÉÏ pÉU pÉÏ WÒûAÉ lÉWûÏÇ EmÉMüÉU WûqÉÉUÉ

urÉjÉï WÒûD xÉÉkÉlÉÉ,irÉÉaÉ MÑüNû MüÉqÉ lÉ AÉrÉÉ

MÑüNû WûÏ sÉÉåaÉÉåÇ xÉå xuÉiÉǧÉiÉÉ MüÉ TüsÉ mÉÉrÉÉ

CxÉÏÍsÉL YrÉÉ sÉÉPûÏ-aÉÉåsÉÏ Måü mÉëWûÉU WûqÉlÉå jÉå fÉåsÉå ?

CxÉÏÍsÉL YrÉÉ eÉåsÉÉåÇ qÉåÇ ÎÄeÉÇSaÉÏ ÌoÉiÉÉD ?

CxÉÏÍsÉL YrÉÉ TüÉðxÉÏ Måü iÉÄZiÉå mÉU fÉÔsÉå ?

‘uÉWû MüÉælÉ jÉÉ’ LMü sÉÇoÉÏ MüÌuÉiÉÉ Wæû eÉÉå xÉuÉïWûÉUÉ uÉaÉï Måü AÇSU ¢üÉÇÌiÉ MüÐ LMü euÉÉsÉÉ pÉÄQûMüÉiÉÏ Wæû , CiÉlÉÉ WûÏ lÉWûÏÇ MüÌuÉiÉÉ xÉÇmÉÔhÉï mÉËUuÉiÉïlÉ MüÉ xÉÔcÉMü Wæû | qÉÉYxÉïuÉÉSÏ cÉåiÉlÉÉ xÉå AÉåiÉ -mÉëÉåiÉ rÉWû MüÌuÉiÉÉ lÉuÉzÉÌ£ü Måü ²ÉUÉ lÉuÉÌlÉqÉÉïhÉ sÉÉlÉÉ cÉÉWûiÉÏ Wæû | MåüuÉsÉ SåzÉ Måü MÑüzÉÉxÉlÉ MüÉ MüÉåUÉ oÉrÉÉlÉ WûÏ lÉWûÏÇ MüUiÉÏ oÉÎsMü pÉë¹ iÉÇ§É MüÉå oÉSsÉlÉå Måü ÍsÉL ¢üÉÇÌiÉ MüÉ AÉÀûÉlÉ pÉÏ MüUiÉÏ Wæû , xÉuÉÉsÉ pÉÏ MüUiÉÏ Wæû -

MüÉåOïû MüÐ SÏuÉÉU mÉU

cÉÑmÉcÉÉmÉ eÉÉå mÉÉåxOûU ApÉÏ ÍcÉmÉMüÉ aÉrÉÉ

uÉWû MüÉælÉ jÉÉ ?

uÉÉxiÉÌuÉMü AÉÄeÉÉSÏ AÉlÉå uÉÉsÉÏ Wæû eÉoÉ xÉoÉ eÉaÉWû xÉuÉïWûÉUÉ MüÉ AÍkÉMüÉU WûÉåaÉÉ-

AoÉ AÉÄeÉÉS WûÉåÇaÉå lÉaÉU,AÉÄeÉÉS WûÉåÇaÉå aÉÉðuÉ

AoÉ AÉÄeÉÉS WûÉåaÉÏ pÉÔÍqÉ

AoÉ AÉÄeÉÉS WûÉåÇaÉå ZÉåiÉ

AoÉ AÉÄeÉÉS WûÉåÇaÉå MüÉUZÉÉlÉå

qÉzÉÏlÉÉåÇ AÉæU ´ÉqÉ mÉU, EmÉeÉ Måü xÉoÉ xÉÉkÉlÉÉåÇ mÉU

xÉuÉïWûÉUÉ xuÉrÉÇ AmÉlÉÉ MüUåaÉÉ AÍkÉMüÉU xjÉÉÌmÉiÉ |

CxÉÏ mÉëMüÉU LMü mÉëÉCqÉUÏ xMÔüsÉ qÉÉxOûU MüÐ uÉÉxiÉÌuÉMüiÉÉ oÉrÉÉlÉ MüUiÉÏ MüÌuÉiÉÉ ‘mÉëåiÉ MüÉ oÉrÉÉlÉ’ oÉWÒûiÉ WûÏ qÉÉÍqÉïMü AÉæU ÌSsÉ MüÉå NÕû eÉÉlÉå uÉÉsÉÏ MüÌuÉiÉÉ Wæû eÉÉå xuÉÉkÉÏlÉ pÉÉUiÉ MüÐ AxÉsÉ iÉxÉuÉÏU oÉrÉÉlÉ MüUiÉÏ Wæû | pÉÔZÉ Måü MüÉUhÉ mÉÔUå mÉËUuÉÉU xÉÌWûiÉ rÉqÉsÉÉåMü mÉWÒðûcÉMüU pÉÏ mÉëÉCqÉUÏ xMÔüsÉ MüÉ qÉÉxOûU eÉÉå oÉrÉÉlÉ SåiÉÉ Wæû uÉWûÉð eÉÉMüU pÉÏ uÉWû AmÉlÉå SåzÉ Måü xuÉÉÍpÉqÉÉlÉ MüÐ U¤ÉÉ MüUiÉÉ Wæû-

‘AÉå Uå mÉëåiÉ’

MüÄQûMüMüU oÉÉåsÉå lÉUMü Måü qÉÉÍsÉMü rÉqÉUÉeÉ

‘xÉcÉ xÉcÉ oÉiÉsÉÉ !

MæüxÉå qÉUÉ iÉÔ ?

pÉÔZÉ xÉå, AMüÉsÉ xÉå ?

oÉÑZÉÉU, MüÉsÉÉeÉÉU xÉå ?

mÉåÍcÉzÉ, oÉSWûeÉqÉÏ,msÉåaÉ,qÉWûÉqÉÉUÏ xÉå ?

MæüxÉå qÉUÉ iÉÔ, xÉcÉ xÉcÉ oÉiÉsÉÉ !’

------------------

rÉMüÐlÉ lÉWûÏÇ AÉiÉÉ Wæû qÉåUÏ oÉÉiÉ mÉU AÉmÉMüÉå ?

MüÐÎeÉL lÉ MüÐÎeÉL AÉmÉ cÉÉWåû विश्वास

xÉɤÉÏ Wæû kÉUiÉÏ, xÉɤÉÏ Wæû AÉMüÉzÉ

AÉæU AÉæU AÉæU pÉsÉå

lÉÉlÉÉ mÉëMüÉU MüÐ urÉÉÍkÉrÉÉð WûÉåÇ pÉÉUiÉ qÉåÇ

ÌMÇüiÉÑ.......

pÉÔZÉ rÉÉ ¤ÉÑkÉÉ lÉÉqÉ WûÉå ÎeÉxÉMüÉ

LåxÉÏ ÌMüxÉÏ urÉÉÍkÉ MüÉ mÉiÉÉ lÉWûÏÇ WûqÉMüÉå

--------------------

xÉÑÌlÉL qÉWûÉUÉeÉ,

iÉÌlÉMü pÉÏ mÉÏU lÉWûÏÇ

SÒZÉ lÉWûÏÇ, SÒÌuÉkÉÉ lÉWûÏÇ

xÉUsÉiÉÉmÉÔuÉïMü ÌlÉMüsÉå jÉå mÉëÉhÉ

xÉWû lÉ xÉMüÐ AÉÆiÉ eÉoÉ mÉåÍcÉzÉ MüÉ WûqÉsÉÉ.....

xÉÑlÉMüU SWûÉÄQû xuÉÉkÉÏlÉ pÉÉUiÉÏrÉ mÉëÉCqÉUÏ xMÔüsÉ Måü

pÉÑZÉqÉUå xuÉÉÍpÉqÉÉlÉÏ xÉÑÍzɤÉMü mÉëåiÉ MüÐ

UWû aÉL ÌlɨÉU

qÉWûÉqÉÌWûqÉ नरकेश्वर |

oÉÉoÉÉ Måü MüÉurÉ MüÉ MüÉåD ÌlÉͶÉiÉ ¤Éå§É lÉWûÏÇ jÉÉ eÉÉå pÉÏ ÍqÉsÉÉ uÉWûÏ MüÉurÉ MüÉ ÌuÉwÉrÉ oÉlÉ aÉrÉÉ | mÉëM×üÌiÉ MüÐ UqÉhÉÏrÉiÉÉ xÉå oÉÉSsÉ MüÉå ÍbÉUiÉå SåZÉ sÉåiÉå WæÇû | AMüÉsÉ MüÐ pÉÏwÉhÉiÉÉ MüÉå SåZÉMüU qÉlÉÑwrÉ Måü xÉÉjÉ eÉÏuÉ-eÉliÉÑAÉåÇ MüÐ MüÌPûlÉÉD MüÉ pÉÏ oÉrÉÉlÉ MüUiÉå WæÇû | AoÉÉåkÉ oÉÉsÉMü MüÐ SÇiÉÑËUiÉ qÉÑxMüÉlÉ SåZÉiÉå WæÇû iÉÉå 26 eÉlÉuÉUÏ 15 AaÉxiÉ Måü xÉÉUWûÏlÉiÉÉ MüÉ ESÉWûUhÉ pÉÏ oÉZÉÔoÉÏ mÉåzÉ MüUiÉå WæÇû | MüÉÍsÉSÉxÉ xÉå pÉÏ mÉëzlÉ ÌMürÉÉ eÉÉiÉÉ Wæû-

MüÉÍsÉSÉxÉ xÉcÉ-xÉcÉ oÉiÉsÉÉlÉÉ !

CÇSÒqÉiÉÏ Måü qÉ×irÉÑzÉÉåMü xÉå / AeÉ UÉårÉÉ rÉÉ iÉÑqÉ UÉårÉå jÉå ?

oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ qÉåÇ lÉL-lÉL zÉoS , ÌuÉzÉåwÉhÉ , mÉëiÉÏMü AÉæU EmÉqÉÉlÉ aÉRûlÉå MüÐ zÉÌ£ü Wæû | aÉÑsÉÉoÉÏ cÉÑÌÄQûrÉÉð MüÌuÉiÉÉ qÉåÇ ElWûÉåÇlÉå LMü lÉrÉÉ zÉoS ‘SÒÍkÉrÉÉ uÉÉixÉsrÉ’ MüÉ mÉërÉÉåaÉ ÌMürÉÉ | zÉoS ClÉMüÐ MüÌuÉiÉÉ qÉåÇ mÉërÉÑ£ü WûÉåMüU AmÉlÉÉ LMü AsÉaÉ WûÏ xjÉÉlÉ mÉëÉmiÉ MüUiÉå WæÇû | xÉÉjÉ WûÏ oÉÉoÉÉ MüÐ urÉÇarÉzÉÏsÉiÉÉ MüoÉÏU xÉå MüqÉ lÉWûÏÇ Wæû | ElWûÉåÇlÉå WûU mÉëMüÉU MüÐ AurÉuÉxjÉÉ mÉU MüUÉUÉ mÉëWûÉU ÌMürÉÉ Wæû -

‘ZÉÉSÏ lÉå qÉsÉqÉsÉ xÉå xÉÉðPû aÉÉðPû MüU QûÉsÉÏ Wæû ,

ÌoÉUsÉÉ OûÉOûÉ QûÉsÉÍqÉrÉÉ MüÐ iÉÏxÉÉå ÌSlÉ SÏuÉÉsÉÏWæû’ |

--------------------------

‘oÉÉmÉÔ Måü pÉÏ iÉÉE ÌlÉMüsÉå iÉÏlÉÉåÇ oÉÇSU oÉÉmÉÔ Måü |

xÉUsÉ xÉ賈 EsÉfÉÉFÆ ÌlÉMüsÉå iÉÏlÉÉåÇ oÉÇSU oÉÉmÉÔ Måü |’

AÉÌS mÉÇÌ£ürÉÉð ÌMüiÉlÉå xÉUsÉ ÄRÇûaÉ xÉå SåzÉ MüÐ SÒSïzÉÉ oÉrÉÉlÉ MüUiÉÏ WæÇû | oÉÉoÉÉ lÉå mÉÔUÉ SåzÉ pÉëqÉhÉ ÌMürÉÉ , ÌuÉSåzÉ pÉÏ aÉL | eÉÏuÉlÉ MüÉ LMü oÉÄQûÉ ÌWûxxÉÉ ElWûÉåÇlÉå rÉɧÉÉ qÉåÇ xÉqÉÉmiÉ MüU ÌSrÉÉ AÉæU WûqÉMüÉå LMü LåxÉÉ AlÉqÉÉåsÉ U¦É xÉÌWûirÉ Måü ÃmÉ qÉåÇ Så aÉL ÎeÉxÉMüÐ rÉɧÉÉ rÉÑaÉÉåÇ-rÉÑaÉÉåÇ iÉMü cÉsÉiÉÏ UWåûaÉÏ | AÉeÉ WûqÉ SåzÉ Måü ÌMüxÉÏ pÉÏ MüÉålÉå qÉåÇ eÉÉLÆ, uÉWûÉð MüÐ ÌuÉzÉåwÉiÉÉ oÉrÉÉlÉ MüUiÉÏ oÉÉoÉÉ MüÐ LMü MüÌuÉiÉÉ rÉÉS AÉ eÉÉLaÉÏ | oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ eÉæxÉå xÉÇkÉwÉïzÉÏsÉ AÉæU SØÄRûÌlɶÉrÉÏ urÉÌ£ü WûÏ rÉÑaÉ oÉSsÉlÉå MüÐ ¤ÉqÉiÉÉ UZÉiÉå WæÇû eÉÉå xÉqÉrÉ Måü cÉ¢ü MüÉå pÉÏ mÉÏNåû NûÉåÄQû SåiÉå WæÇû | qÉlÉÑwrÉ AmÉlÉå xÉÏÍqÉiÉ eÉÏuÉlÉ MüÉsÉ qÉåÇ AmÉlÉÉ WûÏ uÉÄeÉÔS RÕðûÄRûiÉÉ UWû eÉÉiÉÉ Wæû , oÉÉoÉÉ eÉæxÉå rÉɧÉÏ sÉÉZÉÉåÇ sÉÉåaÉÉåÇ MüÉå ElÉMüÉ uÉÄeÉÔS rÉÉS ÌSsÉÉiÉå WæÇû, xÉqÉrÉ Måü cÉÉæoÉÏxÉ bÉÇOåû MüÉ mÉëirÉåMü ¤ÉhÉ ElÉMüÉ WûÉåiÉÉ Wæû |

AlÉåMü pÉÉwÉÉLÆ xÉÏZÉlÉÉ AÉæU ÌTüU ElÉ pÉÉwÉÉAÉåÇ qÉåÇ xÉÉÌWûirÉ xÉ×eÉlÉ MüUlÉÉ , xÉÉjÉ-xÉÉjÉ SåzÉ-ÌuÉSåzÉ pÉëqÉhÉ MüUlÉÉ ÌMüxÉÏ rÉÑ® qÉåÇ ÌuÉeÉrÉ mÉëÎmiÉ xÉå MüqÉ lÉWûÏÇ Wæû | eÉoÉ qÉæÇlÉå ElWåÇû LlÉ.xÉÏ.D.AÉU.OûÏ. ²ÉUÉ oÉlÉÉD aÉD ÌÄTüsqÉ qÉåÇ SåZÉÉ iÉÉå qÉÑfÉå mÉUxÉÉD eÉÏ ²ÉUÉ ÍsÉZÉÉ aÉrÉÉ urÉÇarÉ ‘mÉëåqÉcÉÇS Måü TüOåû eÉÔOåû’ rÉÉS AÉ aÉrÉÉ | ElWûÉåÇlÉå ÍsÉZÉÉ Wæû-‘Lå qÉåUå xÉÉÌWûÎirÉMü mÉÑUZÉå, xÉÉÌWûirÉ xÉqÉëÉOû, MüsÉqÉ Måü ÍxÉmÉÉWûÏ , eÉlÉiÉÉ Måü sÉåZÉMü TüÉåOûÉå qÉåÇ pÉÏ iÉÑqWûÉUÉ eÉÔiÉÉ TüOûÉ Wæû’ | ExÉÏ mÉëMüÉU oÉÉoÉÉ LMü xÉÉkÉÉUhÉ xÉÏ mÉÉåzÉÉMü ZÉÉSÏ MüÉ MÑüiÉÉï mÉÉrÉeÉÉqÉÉ ,LMü FlÉÏ MüqÉNûÉ xÉU mÉU oÉÉðkÉå WÒûL AÉæU cÉmmÉsÉ mÉWûlÉå LMü NûÉåOåû xÉå bÉU qÉåÇ UåÌQûrÉÉå xÉÑlÉ UWåû WæÇû, ÍcÉ̐ûrÉÉð ÍsÉZÉ UWåû WæÇû AÉæU mÉËUuÉÉU Måü xÉÉjÉ ZÉÉlÉÉ ZÉÉ UWåû WæÇû | AmÉlÉå oÉÑÄeÉÑaÉï ÍqɧÉÉåÇ Måü xÉÉjÉ WðûxÉÏqÉÄeÉÉMü MüU UWåû WæÇû | ÌMüxÉÏ xMÔüsÉ Måü SxÉuÉÏÇ Mü¤ÉÉ Måü ÌuɱÉÍjÉïrÉÉåÇ MüÉå AmÉlÉÏ MüÌuÉiÉÉ ‘aÉÑsÉÉoÉÏ cÉÑÌÄQûrÉÉð’ mÉÄRûÉ UWåû WæÇû | ExÉÏ xÉiÉsÉZÉÉ ,qÉkÉÑoÉlÉÏ-ÌoÉWûÉU MüÐ aÉÍsÉrÉÉåÇ qÉåÇ bÉÔqÉ UWåû WæÇû , ÎeÉxÉlÉå CiÉlÉå qÉWûÉlÉ eÉlÉMüÌuÉ MüÉ xÉ×eÉlÉ ÌMürÉÉ | LåxÉÏ qÉWûÉlÉ AÉiqÉÉ MüpÉÏ-MüpÉÏ zÉUÏU kÉÉUhÉ MüUiÉÏ Wæ AÉæU lÉuÉrÉÑaÉ AÉæU lÉuÉmÉjÉ MüÉ ÌlÉqÉÉïhÉ MüUiÉÏ WæÇû | SÒÌlÉrÉÉ MüÉå AlÉqÉÉåsÉ xÉÉÌWûirÉ-U¦É mÉëSÉlÉ MüUiÉÏ WæÇû | uÉå AÉeÉ pÉÏ WæÇû AÉæU xÉSÉ UWåÇûaÉå , ElÉMüÐ M×üÌiÉ xÉSÉ AqÉU UWåûaÉÏ | CxÉ SÒÌlÉrÉÉ qÉåÇ eÉoÉiÉMü UÉeÉlÉÏÌiÉ UWåûaÉÏ, UÉeÉlÉÏÌiÉ qÉåÇ pÉë¹ÉcÉÉU UWåûaÉÉ, lÉåiÉÉAÉåÇ Måü ZÉÉåZÉsÉå uÉÉSå UWåÇûaÉå, oÉåDqÉÉlÉÏ AÉæU xÉÔSZÉÉåUÏ UWåûaÉÏ, xÉÔZÉÉ AÉæU AMüÉsÉ mÉÄQûiÉÉ UWåûaÉÉ, aÉUÏoÉ-qÉeÉSÕUÉåÇ MüÉ zÉÉåwÉhÉ WûÉåiÉÉ UWåûaÉÉ, xuÉSåzÉÏ zÉÉxÉMü ÌuÉSåzÉÏ lÉÏÌiÉrÉÉð oÉlÉÉiÉå UWåÇûaÉå, qÉÉð MüÉ xlÉåWû AÉæU AoÉÉåkÉ oÉÉsÉMüÉåÇ MüÐ SÇiÉÑËUiÉ qÉÑxÉMüÉlÉ UWåûaÉÏ, eÉoÉ iÉMü MüÉÍsÉSÉxÉ MüÉ xÉÉÌWûirÉ UWåûaÉÉ, AÉxÉqÉÉlÉ qÉåÇ oÉÉSsÉ ÍbÉUiÉå SåZÉÉ eÉÉLaÉÉ, eÉoÉ iÉMü ÍxÉÇSÕU ÌiÉsÉÌMüiÉ pÉÉsÉ UWåûaÉÉ, mÉÏmÉsÉ Måü mɨÉå UWåÇûaÉå, eÉoÉ iÉMü oÉWûÉU Måü ÌSlÉ AÉiÉå UWåÇûaÉå, iÉoÉ iÉMü oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ mÉëÉxÉÇÌaÉMü UWåÇûaÉå AÉæU ElÉMüÐ rÉɧÉÉ rÉÔð WûÏ cÉsÉiÉÏ UWåûaÉÏ | LåxÉå qÉWûÉlÉ xÉÉÌWûirÉMüÉU, eÉlÉiÉÉ iÉjÉÉ eÉlÉmÉS Måü MüÌuÉ ,sÉåZÉMü ,MüpÉÏ lÉ jÉMülÉå uÉÉsÉå AÇiÉWûÏlÉ xÉÄTüU Måü rÉɧÉÏ oÉÉoÉÉ lÉÉaÉÉeÉÑïlÉ, MüÉå WûqÉÉUÉ zÉiÉ-zÉiÉ lÉqÉlÉ |

               

               -------------0-----------